Báo cáo của Draghi cảnh báo rằng nếu không có hành động quyết đoán, châu Âu có nguy cơ tụt lại phía sau trong cuộc đua năng lượng sạch. Trong số nhiều khuyến nghị liên quan đến năng lượng và quá trình chuyển đổi cần thiết, nỗ lực khử carbon được nhấn mạnh là điều không thể thỏa hiệp – theo chia sẻ của ông Cristiano Spillati, Giám đốc Điều hành của Limes Renewable Energy.
Tuy vậy, ông Draghi cũng chỉ rõ những lo ngại rằng EU cần đưa ra những quyết định khó khăn và cam kết mạnh mẽ hơn để đáp ứng các mục tiêu tham vọng của chính mình. Ông nhận định rằng: “Mục tiêu khử carbon của EU còn tham vọng hơn các đối thủ, điều này tạo ra chi phí ngắn hạn cao hơn cho ngành công nghiệp châu Âu.”
Draghi nhấn mạnh rằng mục tiêu “Fit for 55” – giảm 55% lượng khí thải nhà kính vào năm 2030 so với mức năm 1990 – của EU nghiêm ngặt hơn nhiều so với các quốc gia lớn khác. Ví dụ, Mỹ đặt mục tiêu không ràng buộc giảm 50-52% so với mức năm 2005, còn Trung Quốc chỉ đặt mục tiêu đạt đỉnh lượng phát thải CO₂ vào cuối thập kỷ này. Mặc dù đây là những mục tiêu đầy thách thức, nhưng nếu được thực hiện đúng hướng, châu Âu có thể nắm bắt lợi thế cạnh tranh rõ rệt, không chỉ về môi trường mà còn về mặt kinh tế.
Trong khi Mỹ và Trung Quốc áp dụng cách tiếp cận thận trọng hơn, tham vọng của EU yêu cầu doanh nghiệp phải đầu tư lớn trong ngắn hạn, điều mà các đối thủ ngoài EU không phải đối mặt. Draghi đưa ra hai hướng giải pháp: (1) giảm bớt mức độ tham vọng của các mục tiêu để ngang bằng với Mỹ và Trung Quốc – điều cần thiết nhưng chưa đủ để duy trì khả năng cạnh tranh; hoặc (2) huy động một lượng vốn khổng lồ thông qua các đối tác công – tư (PPP).
Tuy nhiên, phương án thứ hai lại gặp phải sự phản đối, không chỉ từ Đức mà còn từ nhiều quốc gia khác, đặc biệt trong bối cảnh việc triển khai chương trình PNRR (Kế hoạch Phục hồi và Tái thiết Quốc gia) chưa đạt kỳ vọng. Do đó, dù đánh giá của Draghi rất xác đáng, báo cáo vẫn có nguy cơ bị chỉ trích vì thiếu các giải pháp khả thi.
Châu Âu cũng đang phải đối mặt với thách thức cấu trúc đặc thù, đó là giá năng lượng cao – một phần do phụ thuộc vào nhập khẩu LNG và sự biến động của thị trường khí đốt. Draghi cho rằng, yếu tố then chốt để đạt mục tiêu khử carbon là một chiến lược tổng lực hướng tới năng lượng tái tạo, giúp kéo giảm giá điện.
Năm 2023, chi tiêu của EU cho nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu đạt 390 tỷ euro (424 tỷ USD) – tăng tới 90% so với mức trung bình giai đoạn 2017–2021. Mức tăng này chủ yếu do giá tăng chứ không phải khối lượng tiêu thụ.
Mức tăng trung bình về khối lượng chỉ khoảng 7%, điều này cho thấy gánh nặng tài chính từ sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch là rất rõ ràng. Chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo sản xuất trong nước có thể giảm mạnh chi phí và nâng cao khả năng độc lập năng lượng.
Các quốc gia như Tây Ban Nha là ví dụ điển hình cho thấy phát triển mạnh năng lượng tái tạo có thể dẫn đến giá điện thấp hơn. Với tỷ trọng điện gió và mặt trời lớn trong cơ cấu năng lượng, giá điện ở Tây Ban Nha hiện nằm trong số thấp nhất tại châu Âu. Chính phủ nước này cũng đang thu hút mạnh các ngành công nghiệp và trung tâm dữ liệu nhờ chi phí điện rẻ – tạo lợi thế cạnh tranh đáng kể trên thị trường toàn cầu ngày càng nhạy cảm với giá năng lượng.
Báo cáo Draghi khẳng định rằng đẩy mạnh năng lượng tái tạo không chỉ là mệnh lệnh môi trường mà còn là cơ hội kinh tế lớn. Việc tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn cung sẽ góp phần hạ giá điện toàn khu vực.
Theo IRENA, điện mặt trời hiện là nguồn năng lượng mới rẻ nhất. Chi phí sản xuất điện mặt trời đã giảm hơn 80% kể từ năm 2010, trong khi chi phí điện gió cũng sụt giảm mạnh – tạo nên môi trường cạnh tranh nơi năng lượng tái tạo có thể thay thế nhiên liệu hóa thạch cả về giá thành lẫn hiệu quả.
Với những ai lo ngại về chi phí trong báo cáo, kết luận của Draghi sẽ là tin vui: chuyển từ nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo trong nước chính là cơ hội tiết kiệm chi phí to lớn. Chỉ cần thay thế một phần nhỏ nguồn nhập khẩu hóa thạch bằng năng lượng tái tạo, EU đã có thể tiết kiệm hàng chục tỷ euro mỗi năm.
Đây không phải lý thuyết suông – những quốc gia đầu tư mạnh vào năng lượng tái tạo đã bắt đầu gặt hái lợi ích tài chính rõ rệt.
Ngoài lợi ích chi phí, năng lượng tái tạo còn đóng vai trò tăng cường an ninh năng lượng. Thị trường nhiên liệu hóa thạch đầy biến động khiến các quốc gia dễ bị tổn thương trước thay đổi giá và căng thẳng địa chính trị – điều mà EU ngày càng nhận rõ trong bối cảnh xung đột toàn cầu.
Ngược lại, năng lượng tái tạo dồi dào và sản xuất tại chỗ, giúp các nền kinh tế tránh phụ thuộc vào thị trường quốc tế bất ổn. Sự ổn định này rất cần thiết cho kế hoạch và đầu tư dài hạn, như đã được phân tích trong báo cáo Draghi về khả năng phục hồi năng lượng.
Báo cáo cũng chỉ ra rằng năng lượng tái tạo có tiềm năng tạo ra hàng triệu việc làm mới trong các lĩnh vực như sản xuất thiết bị, lắp đặt và bảo trì. Theo IRENA, lực lượng lao động năng lượng tái tạo toàn cầu đã đạt 12 triệu người vào năm 2020, và con số này sẽ còn tiếp tục tăng trong bối cảnh các quốc gia đẩy mạnh đầu tư.
Sự chuyển dịch này không chỉ tạo việc làm trực tiếp mà còn kích thích chuỗi cung ứng xanh và ngành công nghiệp hỗ trợ địa phương.
Mặc dù năng lượng tái tạo cần được ưu tiên, năng lượng hạt nhân vẫn là một giải pháp bổ sung cho mục tiêu khử carbon, dù yêu cầu thời gian triển khai dài hơn và đầu tư lớn. Các dự án hạt nhân tại Anh hay Phần Lan như Hinkley Point C gặp phải chậm trễ và đội vốn – chi phí hiện đã vượt 22 tỷ bảng Anh.
Tuy nhiên, công nghệ lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR) đang mở ra hướng đi mới – triển khai nhanh hơn và chi phí thấp hơn. Tuy vậy, đây vẫn là giải pháp dài hạn, và năng lượng tái tạo cần tiếp tục đóng vai trò then chốt trong giai đoạn hiện tại.
Cuối cùng, báo cáo Draghi nhấn mạnh: năng lượng tái tạo không chỉ là một lựa chọn vì môi trường – mà là một nhu cầu kinh tế cấp thiết. Trong cuộc đua toàn cầu hướng tới khử carbon, chúng ta không thể để sự trì trệ chính trị, chủ nghĩa dân túy hay nỗi sợ đầu tư cản trở tiến trình, khi thực tế cho thấy cái giá của sự trì hoãn và phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch đang khiến châu Âu phải trả giá đắt.